حق سنوات و پایه سنوات چیست؟ مزایای پایان کار چقدر است؟

بل از اینکه به مفهموم حق سنوات و پایه سنوات و تفاوت حق سنوات و پایه سنوات بپردازیم، ابتدا به مقدمه ای در رابطه با قانون کار توجه کنید.
مطابق ماده بیست و چهار قانون کار: در صورت خاتمه قرارداد کار، کار معین یا مدت موقت، کارفرما مکلف است به کارگری که مطابق قرارداد، یک سال یا بیشتر، به کار اشتغال داشته است برای هر سال سابقه، اعم از متوالی یا متناوب بر اساس آخرین حقوق، مبلغی معادل یک ماه حقوق به عنوان مزایای پایان کار به وی پرداخت نماید.
پس در حقیقت منظور از حق سنوات همان مزایای پایان کار است و فقط به کارگرانی تعلق می گیرد که قرارداد آنها موقت باشد و حداقل یک سال در کارگاه مشغول کار باشند.
مقدار حق سنوات معادل سی روز حقوق پایه می باشد که فقط یک بار در سال به کارگر پرداخت خواهد شد. همچنین کارفرما می تواند حق سنوات را به تدریج و به صورت ماهیانه یا هر چند ماه به حساب کارگر واریز نماید. (توجه شود که میزان حق سنوات همان مبلغ 30 روز حقوق پایه می باشد، که کارفرما می تواند آن را یکجا در آخر سال پرداخت کند یا به تدریج)
پرسش: مدت قرارداد کارگری یک سال و پنج ماه است. حق سنوات وی چگونه محاسبه می گردد؟
پاسخ: حق سنوات یا مزایای پایان کار برای یک سال شمسی کامل معادل سی روز حقوق پایه کارگر است و برای هر ماه اضافه، یک دوازدهم حقوق پایه ماهیانه کارگر به آن اضافه می شود.
پرسش: مدت قرارداد کارگری پنج سال بوده است و کارگر مدت قرارداد خود را به اتمام رسانده. با توجه به اینکه هر سال حقوق کارگر نسبت به سال قبل افزایش داشته است، مرجع محاسبه حقوق پایه برای تعیین حق سنوات که معادل سی روز حقوق پایه است، کدام سال است؟
پاسخ: مرجع محاسبه حقوق پایه کارگر، دستمزد زمان پرداخت حق سنوات به کارگر است.
پرسش: آیا حق سنوات شامل کارگرانی که قرارداد دائم با کارفرما دارند نیز می شود؟
پاسخ: تقریباً بله! طبق ماده سی و یک قانون کار: چنانچه خاتمه قرارداد کار به لحاظ ازکارافتادگی کلی و یا بازنشستگی کارگر باشد، کارفرما باید بر اساس آخرین مزد کارگر به نسبت هر سال سابقه خدمت حقوقی به میزان 30روز مزد به وی پرداخت نماید. این وجه علاوه بر مستمری ازکارافتادگی و یا بازنشستگی کارگر است که توسط سازمان تامین اجتماعی پرداخت می شود.
پس کارگرانی که قرارداد دائمی دارند نیز به نوعی مزایای پایان کار را دریافت خواهند کرد ولی به صورت یک جا و به نرخ روز بازنشستگی و به ازای هر سال سابقه معادل سی روز حقوق پایه.
هرچند به نظر می رسد کارگران قرارداد موقت نیز مشمول این ماده قانونی باشند، اما به دلیل این که بیشتر کارفرمایان حقوق و مزایای قراردادهای موقت یکساله و بیشتر را حین یا در انتهای اجرای قرارداد به کارگر می پردازند، معمولاً این دسته از کارگران کمتر مشمول این ماده قانونی می شوند.
پرسش: کارگری دارای چند فقره قرارداد کار مدت موقت با کارفرما می باشد. در آخرین قرارداد و در هنگام قطع رابطه سوابق کارکرد وی به چه نحوی محاسبه می شود؟ اگر مجموع چند فقره قرارداد به یکسال نرسد آیا مشمول اخذ سنوات خدمت می شود؟
پاسخ: در قراردادهای مدت موقت اعم از قراردادهای زیر یکسال و یکسال یا بیشتر چنانچه بعد از خاتمه هر قرارداد تسویه حساب قطعی همراه با پرداخت سنوات خدمت انجام شده باشد به هنگام ختم همکاری ادعای سوابقی که بابت آن تسویه حساب صورت گرفته مورد پیدا نمی کند. بدیهی است در صورت عدم پرداخت سنوات خدمت در پایان هر قرارداد حتی در مورد قراردادهای زیر یکسال، در موقع قطع همکاری به استناد توالی و تناوب موضوع ماده 24 قانون کار مشروط بر آنکه سوابق به یکسال یا بیشتر برسد کلیه سوابق مشمول اخذ سنوات قرار می گیرد و تسویه حساب برای قراردادهای زیر یکسال وقتی سنوات خدمت پرداخت نشده باشد حق افراد ذینفع برای برخورداری از سنوات خدمت را از بین نمی برد.
پرسش: کارگرانی که به صورت متناوب نزد کارفرما کار کرده اند احتساب سنوات خدمت آنان به چه صورت انجام می شود؟
پاسخ: در مورد کارگرانی که سوابق کار متناوب نزد کارفرما داشته باشند در صورت بروز اختلاف در زمینه احتساب کل سوابق خدمتی و یا تلقی ترک کار برای فاصله های تناوب ایجاد شده بین قراردادها، مراجع رسیدگی کننده قانون کار با کار کارشناسی و بررسی و تحقیق، علت بروز وقفه و ایجاد فاصله خدمتی و برقراری مجدد رابطه استخدامی را جستجو نموده و مورد توجه قرار می دهند. بدیهی است چنانچه به تشخیص مراجع حل اختلاف دوره های تناوب و فواصل خدمتی ایجاد شده معمول کارگاه بوده و بکارگیری مجدد کارگر به اعتبار سوابق کار و سابقه اشتغال وی در واحد صورت گرفته و کارگر نیز نسبت به سوابق کار قبلی تسویه حساب نکرده باشد به استثنای فاصله های تناوب، مجموع سوابق کار کارگر در کارگاه به عنوان سابقه کار کلی محاسبه و منظور خواهد شد.
پرسش: آیا کارگری که فوت می کند کارفرما نسبت به پرداخت سنوات خدمت به وراث شخص متوفی تکلیف دارد؟
پاسخ: گر چه در قانون کار نص صریحی برای پرداخت سنوات خدمت برای ورثه کارگر فوت شده پیش بینی نشده است اما طبق تصمیم و تصویب سال 70 شورای عالی کار که به ماده 22 قانون مرقوم نیز مستند شده است در صورت فوت کارگر، کارفرما مکلف است سنوات خدمتی او را به میزان سالی یکماه به وراث قانونی ایشان پرداخت نماید. ضمناً در کارگاههایی که عرف و روال مبتنی بر پرداخت مبلغی بیش از این میزان باشد این رویه به قوت خود باقی خواهد بود.
پرسش: در مورد کارگران فصلی و کارگرانی که در دوره های متناوب در کارگاه اشتغال به کار داشته اند سنوات خدمت ماخذ محاسبه در هنگام اخراج و یا استعفاء چگونه محاسبه می شود؟
پاسخ: سنوات خدمت متعلقه به کارگر در موارد اخراج، بازنشستگی و نظایر آن بر حسب مجموع سابقه کار قابل قبول کارگر در کارگاه محاسبه می گردد. لذا در هر مورد که کارگر به صورت دوره های متناوب در کارگاه اشتغال به کار داشته باشد لازم است علت بروز وقفه و ایجاد فاصله خدمت و همچنین چگونگی برقراری مجدد رابطه استخدامی مورد توجه مراجع رسیدگی قرارگیرد. بدیهی است چنانچه ادامه کار کارگر پس از ایجاد وقفه از نظر مراجع حل اختلاف به عنوان بازگشت به کار قبلی تلقی گردد و کارگر نیز نسبت به سوابق کار قبلی تسویه حساب کامل نکرده باشد مجموع سوابق کار وی، قبل و بعد از وقفه به عنوان سابقه کار کارگر منظور خواهد شد.
پرسش: آیا کارگران خارجی که به دلیل انقضاء مدت اعتبار پروانه کارشان از کارگاه اخراج می شوند استحقاق دریافت حق سنوات مقرر در قانون کار هستند؟
پاسخ: کارگران خارجی دارای پروانه کار شاغل در ایران که خاتمه کار آنان به دلیل منقضی شدن مدت اعتبار پروانه کارشان بوده و به این دلیل رابطه استخدامی آنان با کارفرما قطع گردیده باشد به اعتبار کار انجام شده و سوابق کاری که پیدا نموده اند چنانچه سابقه کارآنان به یکسال رسیده باشد مشمول اخذ سنوات به میزان مقرر خواهند بود .
پرسش: در قراردادهای کار با مدت موقت یا انجام کار معین پرداخت سنوات خدمت به چه نحوی انجام می شود؟
پاسخ: با استناد به ماده 24 قانون کار در صورت خاتمه قرارداد کار با مدت موقت یا کار معین چنانچه سابقه کار کارگر نزد کارفرما به یکسال رسیده باشد کارفرما مکلف به پرداخت مزایای پایان کار مقرر در ماده قانونی مذکور می باشد. در قراردادهای مزبور چنانچه زمان اشتغال کمتر از یکسال باشد پرداخت مزایای پایان کار منوط به پیش بینی موضوع در قرارداد کار منعقده فی مابین طرفین خواهد بود.
پرسش: آیا کارگری که بدون رعایت تشریفات مقرر در تبصره ماده 21 قانون کار به طور یکجانبه مبادرت به فسخ قرارداد کار نموده و به اصطلاح ترک کار کرده است استحقاق دریافت حق سنوات را خواهد داشت؟
پاسخ: در قانون کار اقدام کارگر به ترک کار از موارد خاتمه قرارداد کار که پرداخت حق سنوات برای آن منظور شود شناخته نشده است و برای کسانی که بدون رعایت تبصره ماده 21 این قانون محل کار را ترک و با کارفرما قطع رابطه می کنند مزایایی پیش بینی نگردیده است. بدیهی است تشخیص ترک کار کارگر با هیأت های تشخیص و حل اختلاف خواهد بود.
پرسش: در بعضی از کارگاهها، کارفرما در طول اشتغال کارگر در واحد مربوط مبلغی را به عنوان حق سنوات به صورت علی الحساب پرداخت می نماید. آیا این تصفیه حساب معتبر است؟
پاسخ: از آنجا که مزایای سنوات خدمت مقرر در قانون کار از جمله حقوقی می باشد که به هنگام قطع رابطه کارگر با کارفرما به یکی از طرق پیش بینی شده در قانون کار تحقق پیدا می کند، هر گونه وجهی که در زمان اشتغال تحت عنوان مزایای سابقه کار پرداخت شده باشد به عنوان علی الحساب تلقی و به هنگام خاتمه قرارداد کار قابل تهاتر می باشد. ضمناً چنانچه کارفرما بخواهد وجوه پرداختی به عنوان سنوات خدمت را مسترد دارد رعایت ضوابط مندرج در ماده 44 قانون کار الزامی می باشد.
حال برویم سراغ مفهوم پایه سنوات
پایه سنواتی را نباید با حق سنوات اشتباه گرفت. پایه سنواتی توسط شورای عالی کار برای هر سال مصوب می شود و معمولاً برای جبران حداقل دستمزد است. پایه سنواتی در حقیقت بخشی از حقوق پایه است که به حداقل دستمزد اضافه شده و به کارگران حداقل بگیر، به صورت ماهیانه یا هر چند ماه یکبار یا در پایان سال پرداخت می گردد. پرداخت پایه سنواتی فقط شامل کارگران حداقل بگیری می شود که یک سال یا بیشتر در کارگاه سابقه کار داشته باشند. در پرداخت پایه سنوات تفاوتی بین نوع قرارداد (موقت یا دائمی) وجود ندارد. پایه سنوات برای کارگاه هایی است که طرح طبقه بندی مشاغل دارند و پایه سنوات به حداقل حقوق آنها اضافه خواهد شد.